Bu yazıda sizi Türkiye’nin önemli isimlerinden bir tanesi olan ve ‘Cumhuriyet’i Afişleyen Adam’* olarak adlandırılan İhap Hulusi Görey ile tanıştırmak istiyorum. Türkiye iletişim ve reklam tarihinde birçok markaya tasarım yapmış, Türkiye Cumhuriyeti’nin görsel kimliğinin oluşmasına katkı sağlamış ve İllüstrasyon sanatının Türkiye’deki ilk uygulayıcısı çok önemli bir isimden bahsediyoruz. Yazıyı okurken tasarladığı afişleri, logoları görünce bunu o mu yapmış diyeceğinizden de şimdiden eminim. Bu yazıdaki en büyük amacım tarihimizdeki en önemli reklamcı ve tasarımcılardan biri olan İhap Hulusi Görey’i sizlerle buluşturmak.
Yazının sonunda ise İhap Hulusi Görey’in o iç acıtıcı mektubundan bir bölüme yer vereceğim. Sanırım ki Türkiye’de sanatın ve sanatçının kaderi peki değişmiyor…
Bugünün birçok iletişimcisi, tasarımcısı İhap Hulusi Görey ismine genellikle uzak durumda. Her şeyden önce şunu söylemek gerekir ki afiş sanatının bugün Türkiye’de yerini alışının ve ilerlemesinin en önemli ve öncü ismi biri kesinlikle İhap Hulusi Görey. Cumhuriyet döneminde o dönem devlet ideolojisinin ve bakış açısının halk ile buluşmasında da katkısı büyük olmuş.
28 Kasım 1898 Mısır Kahire doğumlu olan Görey, ilkokul, ortaokul ve liseyi Kahire’deki İngiliz devlet okullarında okumuş ve I. Dünya Savaşı’nda Kahire İngiliz işgaline uğrayınca İstanbul’a dönmüş. O dönemden sonra da farklı ve çeşitli kültürlerde olan bir eğitim yaşamı geçmiş. Bir dönem Almanya’ya giden ve orada önemli isimlerden de eğitim almış. Arapça, Almanca, İngilizce ve Fransızca bilen İhap Hulusi, afiş çalışmalarını yaparken “Buluş”un önemine değinmiş ve “Seyredenlerin ilgisini çekmeli ve düşündürmeli” diye yorumlamış.
1928 yılında hayata geçen Harf Devrimi, Türkiye’deki iletişim çalışmalarının değişmesinde de etkili oldu. O dönem birçok firma harf devrimiyle birlikte iletişim çalışması yapmaya yönelmiş ve kurumsal çalışmalara önem vermeye başlamış. Harf Devrimi’nin de etkisiyle İhap Hulusi Görey’in sahneye çıkması daha etkili bir duruma dönüşmüş.
Aşağıda paylaşacağım tüm görseller ihaphulusigorey.gen.tr adresinden alınmıştır.
İlk olarak çizimlerini ‘Akbaba Dergisi’ne göndermiş ve burada çalışmaları yayınlanmaya başlamış.
İhap Hulusi Görey’in İstanbul’daki evinde yer alan kapı zilinin tasarımı da ondan beklenecek kadar ilginç ve yaratıcı.
Görey, ilk reklam afişini 1927 yılında İnci Diş Macunu için hazırlamış.
1929 yılında ilk atölyesini İstanbul’da kurduktan sonra meşhur Kulüp Rakısı etiketini tasarlamış. Hatta bu etikette yer alan iki kişiden biri kendisi diğeri ise yakın arkadaşı olan Fazıl Ahmet Aykaç olduğunun da altını çizelim. İkilinin Büyükada’da yer alan Anadolu Kulübü’nde otururlarken çekilen fotoğraflarından esinlenerek bu etiket ortaya çıkmış.
Atatürk’ün özel talebi ve siparişi üzerine Alfabe’nin de kapağını tasarlarmış. Atatürk bu çalışmada kızı Ülkü ile birlikte poz vermiş. Bu tasarımında 70’li yıllara kadar kullanıldığını belirtelim.
1932’de Kurukahveci Mehmet Efendi logosunu da İhap Hulusi tasarlamış. Bu logo sadece Kurukahveci Mehmet Efendi markasının değil, Türk kahvesinin de simgesi haline gelmiş durumda. Türk kahvesinin kendine özgü kimlik ve geleneğinin günümüze taşınmasında, logonun büyük katkısı olmuş.
Alman firması olan Bayer’in logosu da Görey’in elinden çıkan eserlerden.
Dönemin önemli ürünlerinden biri olan Birinci Sigarası’nın ambalajı da Görey’in elinden çıkmış.
Bu çalışmaları yaptığı sırada Ziraat Bankası, İş Bankası, Yapı Kredi, Garanti, Sümerbank, Emlak Kredi, Türk Ticaret Bankası, Maliye Bakanlığı (tahviller),Türk Hava Kurumu, Kızılay, Yeşilay, Tariş, Zirai Donanım Kurumu ve birçok özel kuruluşun iletişim çalışmalarına da önemli bir katkılar ve eserler yapmış.
Yapı Kredi’nin Leyleği, Ziraat Bankası’nın Çiftçisi ve İş Bankası’nın o meşhur Kumbarası da Görey’in elinden çıkan çalışmalardan.
Milli Piyango’nun neredeyse yarım asırlık afişleri ve bilet tasarımlarını da İhap Hulusi çizmiş.
İngiliz viskisi John Haig’in etiketinin yanında Cinzano ve Fernet Branca’sının afişinin de Görey’e ait. Yukarıda gördüğünüz eserler onun yaptığı sadece birkaç çalışma. Eğer daha fazla eserini görmek isterseniz de Marmara Üniversitesi Cumhuriyet Müzesi’nde yer alan İhap Hulusi bölümünü gezebilirsiniz.
Son olarak yazıyı biraz üzücü bir detayla bitirelim. Yaşlılığı döneminde maddi sıkıntı içerisine düşen Görey, o dönem Cumhurbaşkanı’na aşağıdaki satırları yazmış.
Sayın Cumhurbaşkanımıza;
50 Yıl Milli Piyango İdaresi’nin bütün resimlerini yaptım. Şimdi 85 Yaşındayım ve sanatımı icra edemiyorum. Hayatımın son günlerinde yaşamımı idame ettirebilmem için maaş bağlanmasını rica eder. Görevinizde başarılar dilerim.
İhap Hulusi**
Cumhuriyet’i Afişleyen Adam’ın o günkü şartlarda maddi olarak bu duruma düşmesi ve Cumhurbaşkanı’na bu mesajı yazacak kadar zorda olması da ayıbımız olarak bir köşede dursun.
*Cumhuriyet’i Afişyen Adam ismi Ender Merter tarafından bulunmuş ve literatüre kazandırılmıştır.
**Kaynak: İhap Hulusi Görey “Lakabı Şaheser” Tankut Merter’in hazırladığı belgeselden alınmıştır.
Bir yanıt yazın